Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy

180. rocznica urodzin Marii Konopnickiej

Utworzono dnia 23.05.2022

MARIA KONOPNICKA z Wasiłowskich, ur. 23 V 1842 w Suwałkach, zm. 8 X 1910 we Lwowie, pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim (pseud. i krypt. m.in.: Jan Sawa, Marko, Jan Waręż, Humanus, M.K., K) – poetka, nowelistka, pisarka dla dzieci, krytyk, publicystka i tłumaczka. Dzieciństwo spędziła w Suwałkach i Kaliszu, a w latach 1855-1856 uczyła się na pensji sióstr Sakramentek w Warszawie. W 1862 r. poślubiła ziemianina Jarosława Konopnickiego i zamieszkała w Bronowie, a następnie w Gusinie – wychowując sześcioro dzieci. W latach 1863-1864 z mężem, zagrożonym aresztowaniem, przebywała w Dreźnie. Od 1877 do 1890 mieszkała w Warszawie, gdzie publikowała i dorabiała lekcjami oraz redagowała czasopismo „Świt”. Dużo podróżowała po Europie (m.in. przebywała we Włoszech, Austrii, Niemczech, Francji, Szwajcarii i Czechach), utrzymując kontakt z krajem, współpracując z prasą, wydawnictwami i towarzystwami polskimi trzech zaborów oraz na obczyźnie. Prowadziła szeroką działalność patriotyczną i społeczną – współorganizowała protest światowej opinii publicznej przeciwko pruskim represjom wobec dzieci polskich we Wrześni (1901-1902) i ustawom wywłaszczeniowym oraz pomagała uwięzionym politycznie przez carskie władze.

W 1902 r. w Krakowie i Lwowie odbyły się obchody 25-lecia pracy literackiej Konopnickiej, a rok później otrzymała w darze od narodu polskiego dworek z parkiem w Żarnowcu na Podkarpaciu. Zadebiutowała w 1870 r. na łamach „Kaliszanina” wierszem W zimowy poranek, ale jej właściwym startem poetyckim był cykl W górach (1876) – przychylnie zrecenzowany przez Henryka Sienkiewicza. Autorka Roty (1908) była najwybitniejszym reprezentantem nurtu ludowej stylizacji pieśniowej, stosując język poetycki zaczerpnięty z historycznych i baśniowych motywów oraz z piękna przyrody ojczystej. Tworzyła liryki i pieśni o tematyce patriotycznej i społecznej oraz obrazki poetyckie. Dokonała przełomu w polskiej literaturze dla dzieci, podnosząc tę dziedzinę pisarstwa na wyżyny artyzmu, przezwyciężając schematy dydaktyczno-moralizatorskie oraz wprowadzając nowe wzory estetyczne i wychowawcze. Duże właściwości muzyczne wierszy poetki pobudzały inwencję twórczą wielu wybitnych kompozytorów, którzy skomponowali muzykę do jej tekstów (m.in. Zygmunt Noskowski, Piotr Maszyński, Feliks Nowowiejski).

Do najbardziej znanych utworów Marii Konopnickiej należą: O krasnoludkach i o sierotce Marysi, Na jagody, O Janku Wędrowniczku, Szkolne przygody Pimpusia Sadełko, Co słonko widziało, Psałterz dziecka, Dym, Mendel Gdański, Nasza szkapa, Miłosierdzie gminy, Na normandzkim brzegu, Z mojej Biblii, Linie i dźwięki, Italia, Śpiewnik historyczny, Ludziom i chwilom, Głosy ciszy, Przez głębinę, Pan Balcer w Brazylii.

Aktualnie utwory Konopnickiej przetłumaczone zostały na ponad 40 języków świata, a jej miejsca pamięci uwiecznione są w wielu miastach Polski, Europy i USA. Funkcjonuje również dużo szkół, instytucji kultury i towarzystw im. Marii Konopnickiej, których jest obecnie ok. kilkaset w Polsce oraz kilka za granicą. Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej na cześć pisarki jeden z kraterów uderzeniowych na planecie Wenus nazwano Konopnicka. W 2005 r. władze włoskiej stolicy przyznały autorce Roty zaszczytny tytuł „Ambasadora kultury Rzymu” – za kultywowanie w swojej twórczości Wiecznego Miasta.

ROTA – polska pieśń patriotyczna

Wiersz Marii Konopnickiej napisany na wiosnę 1908 r. w Żarnowcu, który w pierwotnym zamierzeniu był protestacyjną odpowiedzią na ustawę rządu pruskiego o przymusowym wywłaszczeniu Polaków z ziemi oraz stanowił punkt kulminacyjny poetyckiej i publicystycznej kampanii autorki przeciwko germanizacyjnej polityce niemieckiej. Pierwodruk utworu ukazał się w odcinkach (po jednej zwrotce ‒ na przełomie sierpnia i września) w poznańskim „Głosie Wielkopolanek”, a w całości został wydrukowany w listopadzie 1908 r. na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej” i krakowskiej „Przodownicy”. Uroczyste obchody z okazji 500. rocznicy zwycięstwa nad zakonem krzyżackim ugruntowały popularność Roty, do której muzykę skomponował Feliks Nowowiejski. Po raz pierwszy dla szerszej publiczności pieśń została wykonana 15 lipca 1910 r. przez chóry z całej Polski podczas odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie ‒ w obecności fundatora pomnika Ignacego Paderewskiego. Konopnicka pisząc Rotę nie sądziła, że wiersz ten zrobi tak błyskotliwą karierę oraz odegra znaczącą rolę w dziejach narodu polskiego. W 1926 r. władze niepodległej Rzeczypospolitej rozważały, którą z polskich pieśni patriotycznych wynieść do godności hymnu narodowego. Spośród czterech zaproponowanych pieśni Rota stanowiła największą konkurencję dla Mazurka Dąbrowskiego (brano jeszcze pod uwagę Pierwszą Brygadę i Warszawiankę). Poszczególne wersy utworu przez długie lata oddziaływały na wyobraźnię narodową, konsolidowały i podtrzymywały społeczeństwo w dramatycznych momentach historycznych od lat przed odzyskaniem niepodległości, poprzez drugą wojnę światową, aż po czasy współczesne. Obecnie występuje ponad 100 adaptacji pieśni, a do najbardziej znanych należy śpiewana w kościołach Rota katolików polskich („Nie rzucim, Chryste, Świątyń Twych”…) – autorstwa o. Aleksandra Piotrowskiego.

Najważniejsze opracowania o życiu i twórczości Marii Konopnickiej

  1.     Maria Konopnicka, Polskie ziemie. Krajobraz, opracowanie tekstu Tadeusz Budrewicz, Paweł Bukowski, przypisy i posłowie Tadeusz Budrewicz, Muzeum Marii Konopnickiej, Żarnowiec 2021
  2.     Maria Konopnicka, O krasnoludkach i o sierotce Marysi, tekst pierwszego wydania opracował, przypisami i posłowiem opatrzył Tadeusz Budrewicz, Muzeum Marii Konopnickiej, Żarnowiec 2019
  3.     Tadeusz Budrewicz, Pogrzeby pisarzy polskich XIX wieku, Kraków 2019
  4.     Dorota Samborska-Kukuć, Od Puttkamerów do Konopnickich. Rewizje i rekonstrukcje biograficzne, Warszawa 2016
  5.     Barbara Wachowicz, Siedziby wielkich Polaków. Od Reja do Iwaszkiewicza, Warszawa 2015
  6.     Ludzie i krasnoludki – powinowactwa z wyboru, red. Tadeusz Budrewicz, Joanna Majchrzyk, Warszawa 2014
  7.     Zdzisław Łopatkiewicz, Marii Konopnickiej żarnowieckie lata, Jedlicze 2013
  8.     Lena Magnone, Maria Konopnicka, Warszawa 2011
  9.     Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy, red. Tadeusz Budrewicz, Paweł Bukowski, Renata Stachura-Lupa, Żarnowiec 2010
  10.     Maria Konopnicka, Listy do synów i córek, opracowała, wstępem i przypisami opatrzyła Lena Magnone, Instytut Badań Literackich i Muzeum Marii Konopnickiej, Warszawa 2010
  11.     Małe prozy Orzeszkowej i Konopnickiej, red. Iwona Wiśniewska i Beata K. Obsulewicz, Lublin 2010
  12.     Maria Konopnicka, Listy do Ignacego Wasiłowskiego, opracował, wstępem i przypisami opatrzył Jacek Nowak, Instytut Badań Literackich i Muzeum Marii Konopnickiej, Warszawa 2005
  13.     Zofia Mocarska-Tycowa, Tropy przymierzy. O literaturze dziewiętnastowiecznej i miejscach jej zbliżeń z malarstwem, Toruń 2005
  14.     Ludzie – rzeczy – obrazy. Studia i szkice o epoce Marii Konopnickiej, red. Tadeusz Budrewicz, Zbigniew Fałtynowicz, Suwałki 2004
  15.     Halina Sławińska, Maria Konopnicka w Bronowie i Gusinie, Łódź 2003
  16.     Miejsca Konopnickiej. Przeżycia − pejzaż − pamięć, pod redakcją Tadeusza Budrewicza i Michała Zięby, Kraków 2002
  17.     Tadeusz Budrewicz, Konopnicka. Szkice historycznoliterackie, Kraków 2000
  18.     Irena Borecka, Magiczna książka Marii Konopnickiej, Wrocław 1998
  19.     Wokół Marii Konopnickiej, pod red. Łucji Dawid, Cieszyn 1998
  20.     Barbara Bobrowska, Konopnicka na szlakach romantyków, Warszawa 1997
  21.     Zbigniew Przybyła, Asnyk i Konopnicka. Szkice historycznoliterackie, Częstochowa 1997
  22.     „O krasnoludkach i o sierotce Marysi” Marii Konopnickiej w stulecie pierwszego wydania, pod red. Tadeusza Budrewicza i Zbigniewa Fałtynowicza, Suwałki 1997
  23.     Pamiętam. Maria Konopnicka z Wasiłowskich i Suwałki, Suwałki 1996
  24.     Józef Zbigniew Białek, Tadeusz Budrewicz, Maria Konopnicka. Nowe studia i szkice, Kraków 1995
  25.     Maria Konopnicka. W siedemdziesięciopięciolecie zgonu, Kraków 1987
  26.     Jan Baculewski, Maria Konopnicka, Warszawa 1978
  27.     Maria Zawialska, „Świt” Marii Konopnickiej. Zarys monograficzny tygodnika dla kobiet, Wrocław 1978
  28.     Konopnicka wśród jej współczesnych, red. Teresa Achmatowicz, Warszawa 1976
  29.     Maria Konopnicka, Korespondencja. T.1-4, Wrocław 1971-1975
  30.     Maria Konopnicka. Materiały z sesji naukowej w 60 rocznicę, Warszawa 1972
  31.     Konopnicka i współczesny jej świat literacki, red. Justyna Leo, Warszawa 1969
  32.     Maria Szypowska, Konopnicka jakiej nie znamy, Warszawa 1965
  33.     Alina Brodzka, Maria Konopnicka, Warszawa 1965
  34.     Iwona Szczepańska-Gołąbek, Maria Konopnicka 1842-1910. Poradnik bibliograficzny, Warszawa 1963
  35.     Śladami życia i twórczości Marii Konopnickiej, zebrał i oprac. Jan Baculewski, Warszawa 1963
  36.     Tadeusz Czapczyński, Tułacze lata Marii Konopnickiej, Łódź 1957
  37.     Wanda Leopold, Maria Konopnicka, Warszawa 1954
  38.     Jadwiga Słomczyńska, Maria Konopnicka. Życie i twórczość, Łódź 1946

Źródło nr 1

Źródło nr 2

Źródło nr 3

Źródło fotografii

Padlet rocznicowy

Marya Konopnicka "Historya o krasnoludkach i sierotce Marysi"

180. rocznica urodzin Marii Konopnickiej

Utworzono dnia 23.05.2022, 11:36

ZAŁĄCZNIKI:

NASZA PLACÓWKA

ul. Nowa 1

55-100 Trzebnica

e-mail: biblioteka.trzebnica@wp.pl

tel. 693 822 442

GODZINY UDOSTĘPNIANIA 

Poniedziałek  10.00 - 17.00
Wtorek 09.00 - 17.00
Środa 10.00 - 17.00
Czwartek 09.00 - 17.00
Piątek 10.00 - 15.00

Kalendarium

Lista wydarzeń w miesiącu Marzec 2024 Brak wydarzeń w tym miesiącu.

Licznik odwiedzin:

W tym tygodniu: 40

W poprzednim tygodniu: 72

W tym miesiącu: 254

W poprzednim miesiącu: 253

Wszystkich: 12946