101. rocznica "Cudu nad Wisłą"

Decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej z lat 1919 – 1921 rozegrała się w okresie od 13 do 25 sierpnia 1920 r. Polscy żołnierze walczyli zgodnie z założeniami strategicznymi, opartymi na koncepcji Józefa Piłsudskiego. Wspomniane założenia uwzględnione zostały w szczegółowym planie operacyjnym, opracowanym przez pułkownika Tadeusza Piskora i kapitana Bronisława Regulskiego, pod kierunkiem szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego – Tadeusza Rozwadowskiego.

Pole bitwy obejmowało znaczny teren. Od strony południowej sięgało do Włodawy nad Bugiem, a od północnej – do Działdowa.

Działania bojowe zaczęły się dn. 13 sierpnia 1920 r. od walk obronnych na wschodnich przedpolach Warszawy i na północno-wschodnich przedpolach Modlina. Pod silnym naporem bolszewickiego Frontu Zachodniego, dowodzonego przez Michaiła N. Tuchaczewskiego wojska polskie zostały zmuszone do wycofania się w rejon Radzymina, na drugą linię obrony, która była usytuowana w centrum wzniesień morenowych, ciągnących się od Nieporętu po Rembertów.

Obronna faza bojów na kierunku modlińskim trwała do dn. 14 sierpnia 1920 r. Następnie dowodzona przez gen. Władysława Sikorskiego 5. Armia Wojska Polskiego przystąpiła do działań zaczepnych i pokonała wroga pod Sochocinem. Do dn. 20 sierpnia 1920 r. odzyskała Nasielsk, Serock, Pułtusk, Ciechanów, Przasnysz oraz Mławę, zagrażając odcięciem wojsk bolszewickich, które w rejonie Płocka dotarły aż nad Wisłę.

Obronna faza bojów na kierunku warszawskim, toczonych głównie w rejonie Radzymina i Ossowa pod ogólnym dowództwem generała Józefa Hallera i przy znacznym udziale generała Lucjana Żeligowskiego, trwała do dn. 16 sierpnia 1920 r.

Dn. 16 sierpnia 1920 r. o godzinie 4.00 rozpoczęło się rozstrzygające kontrnatarcie znad Wieprza na linię Brześć Litewski – Biała Podlaska – Siedlce – Kałuszyn – Mińsk Mazowiecki tzw. grupy manewrowej, której głównodowodzącym był sam Józef Piłsudski.

Do ataku z rejonu Dęblina ruszyła grupa uderzeniowa, złożona z oddziałów 4. Armii generała Leonarda Skierskiego (14. Dywizja Piechoty, 16. Dywizja Piechoty i 21. Dywizja Piechoty Górskiej) oraz 3. Armii generała Zygmunta Zielińskiego (1. Dywizja Piechoty Legionów, 3. Dywizja Piechoty Legionów i 4. Brygada Kawalerii).

Grupa pod dowództwem pułkownika Stanisława Wrzalińskiego, składająca się z oddziałów 29. Brygady Piechoty, wspartych kawalerią, lotnictwem, czołgami i trzema pociągami pancernymi, rozpoczęła natarcie około godziny 9.00 z rejonu Wesołej.

Poderwano też do rozpoznania wszystkie samoloty, które informowały o ruchach wojsk przeciwnika i własnych. Lotnicy wykonali ponadto kilka ataków, obrzucając bombami i rozpraszając ogniem karabinów maszynowych szyki oddziałów sowieckich.

Obie polskie grupy, mające ogromną przewagę nad słabą sowiecką Grupą Mozyrską Tichona Chwiesina, przełamały obronę bolszewicką w rejonie Kocka i Cycowa, rozbiły lewe skrzydło i wyszły na tyły wojsk bolszewickich nacierających na Warszawę.

Całkowicie zaskoczeni uderzeniem bolszewicy cofali się w popłochu.

W dn. od 17 do 18 sierpnia 1920 r. polska grupa manewrowa wyzwoliła Białą Podlaską, Łuków, Międzyrzec Podlaski, Siedlce.

W dn. 19 sierpnia 1920 r. wojska polskie przeszły do działań pościgowych i doprowadziły do odwrotu wojsk Tuchaczewskiego nad Niemen.

W dn. od 19 do 20 sierpnia 1920 r. jednostki Wojska Polskiego wyzwoliły Brześć Litewski, Sokołów Podlaski, Węgrów.

Do dn. 25 sierpnia 1920 r. zajęły Białystok, Zambrów, Łomżę, Ostrołękę i dotarły do granicy z Prusami Wschodnimi. Utworzyły kordony pod Mławą, Kolnem, Grajewem. Odcięły drogę odwrotu głównym siłom bolszewickim wzdłuż granicy polsko-niemieckiej i ostatecznie rozbiły je w bojach pod Osowcem, Białymstokiem (dn. 22 sierpnia 1920 r.) i Kolnem (dn. 29 sierpnia 1920 r.) lub zmusiły do przejścia do Prus Wschodnich.

Straty nieprzyjaciela w bitwie warszawskiej wyniosły kilkanaście tysięcy zabitych i rannych. Ok. 66 tysięcy żołnierzy dostało się do polskiej niewoli. Ok. 30 tysięcy Niemcy internowali w Prusach Wschodnich.

Bitwa warszawska zadecydowała o zachowaniu niepodległości przez Polskę oraz uniemożliwiła Armii Czerwonej dotarcie do Niemiec i rozpętanie międzynarodowej rewolucji (tzw. wojny rewolucyjnej).